Karentêne yn bes(m)ettingstiid…

Fan 'e wike krige ik fan ien fan de bern de fraach oft wy wol faker sa'n krisis meimakke hiene. Wy binne al mear as 60 jier op dizze wrâld en yn sa'n skoft kinne jo hiel wat belibje!

Dat ha wy ek wol, mar soks, no nee, dat ha wy ek noch nea ûnderfûn...

Yn 2001, de MKZ-krisis dat hie yn ús omjouwing ek in hiele ynpakt. It wie doe ek hiel ynkringend. Underweis oanhâldingen en kontrôles en oeral ûntsmettingsmatten, feeboeren dy't o sa yn soarch sieten en ús op it hert drukten dat wy op skoalle ûntsmette moasten mei de bern! Dat wie hiele spannende tiid...

Mar dit is dochs fan in hiele oare oarder... Oer de hiele wrâld soarch en eangst, oeral besmettingen en pasjinten dy't it net oerlibje. Skoallen ticht, minsken dy't thús bliuwe moatte, ôfstân hâlde, goed hannen waskje en leafst allinne boadskipje.

Unwillekeurich moat ik tinke oan ús heit. Dy generaasje hat wol soks meimakke. En noch folle slimmer ek! No sa'n 75 jier lyn, de twadde wrâldkriich...

Heit moast op 18-jierrige leeftiid oan it wurk foar de Dútsers. Hy waard tegearre mei syn broer nei Dessau-Roßlau brocht. Dat wie doe sa, jongfeinten út de besette gebieten moasten nei Dútslân om foar de besetter te wurkjen yn harren wapenyndustry. Heit kaam op in tekenkeamer...

Us heit hat dêr eins nea oer ferteld. Want dat wie de hearskjende moraal: der net oer prate... Mar wy wisten it wol, want sa no en dan kamen der flarden fan de persoanlike oarloch op it aljemint. In pear sinnen, dan wie it faaks ek wol wer genôch.

Mar op lettere leeftiid fertelde hy mear. Krekt as moast hy dat kwyt en siet it him noch altiten dwers. Mar dat is dochs ek logysk! Sokke yngripende tiden bliuwe jo je hiele libben by!

Wy binne ris in kear mei him nei it Frysk museum ta west. Mei syn trijen as bern en heit mei yn de rôlstoel. Dat diene wy doe't ús heit noch libbe wol faker, mei syn allen derop út!

Yn it fersetsmuseum hong in grutte kaart fan Dútslân en de besette gebieten. Us heit hat der in hiel skoft foar sitten en doe hat hy oanwiisd wêr't hy tewurksteld wie. Earne midden op 'e kaart.

Hy fertelde ek dat hy op in dei nei hûs ta gien wie, allinne, syn broer bleau yn Dútslân achter. En oft dat no mei ferlof wie, as om in oare reden, dat binne wy nea gewaar wurden, mar wy waarden wol gewaar dat it in hiele ûndernimming wie. Op 'e dolle rûs, dwers troch it grutte Dútslân, sûnder kommunikaasjemiddels op nei Fryslân. Syn heit hat him op it lêst earne weihelle doe't hy ticht genôch by Fryslân wie, en hat him doe oppikt mei de auto. Hy hat dagen ûnderweis west. Wie hy op 'e flecht? Wie hy om samar te sizzen útnaaid? Heit hat it nea ferteld. Wol fertelde hy dat hy nea werom gien is. Want dokter ferklearre him siik... TBC, hy mocht net werom. Want TBC wie tige oanhingjend. Mar wie hy echt siik? Heit twivele der sels ek oan, sa hat hy ús yn syn lêste dagen wolris tabetroud…

Hy moast doe, om samar te sizzen yn karentêne. De hiele dei op bêd en net ien mocht by him komme, hy hie krekt ferkearing mei ús mem. En wat moatte jo dan sa'n hiele dei? Heit fertelde dat hy doe de hiele Bibel lêzen hat. Fan kaft ta kaft. Mem wy tsjerksk en hy woe mei oergean nei har tsjerke, mar dan moasten jo as net tsjerklike jonge der wol wat fan ôf witte. Wat sil dat in opjefte west wêze! Us heit wie al net sa'n flotte lêzer en dan ek noch dy drege Bibelske taal!

En wat wie dat ek in spannende tiid! Elke dei de driging dat de Dútsers lâns komme koene, en dat net allinne, syn broer siet noch yn Dútslân! Syn siikwêzen moast wol betrouber oerkomme! Dêrom hie dokter in briefke achterlitten...

Ek makke hy tekeningen op bêd. Sa hat hy ús mem neitekene fan in foto. Dy tekening hinget no by myn suster thús. Mar ek oare persoanen tekene hy hiel sekuer nei, bygelyks fan in aansichtkaart. It jonkje op de foto is gjin famylje, mar it is wol hiel knap dien. Achterop de list, wêr't de tekening yn sit, stiet de hantekening fan ús heit mei derby Februari 1944 - Mei 1945. Mear as in jier hat ús heit op bêd lein! Der stie in skaaltsje njonken him, sa fertelde hy ris, want dêr moasten de slimen yn dy't hy ophoaste. Mar it skaaltsje bleau in jier leech.

Yn maaie 1945 wie ik ek samar wer better, sa fertelde heit. (En lokkich syn broer ek wer thús...) Hy tocht dat dokter, doe in goeie húsfreon, de famylje wat holpen hat...

Dat ús skaaltsje no ek mar leech bliuwe mei, en mar hoopje dat alle dokters fan de wrâld dizze krisis bedimje kinne, koene se ús dat mar op in briefke jaan...!

Mar spannend is it wol. En boppedat kinne wy ús sa ek in bytsje foarstelle hoe't 75 jier lyn west hat. It soe moai wêze as wy aanst op 5 maaie de flagge mei oprjochte opromming útstekke kinne!